Naddniestrze. Lenin w Tyraspolu

Komunizm na niby. Takie jest Naddniestrze. Dziennikarze i publicyści słabo znający lokalne realia zbyt łatwo komentują obrazki. Widzą Lenina na pomniku, to automatycznie używają określenia „skansen komunizmu”. Byłem tam kilka razy. Jak na skansen, to jest to całkiem nowoczesne miejsce. Prezentuje się lepiej niż spora część terytorium Mołdawii i Ukrainy. Nie chcę gloryfikować. Znam polityczne układy, wiem kto za tym wszystkim stoi i czemu służy to niby-państwo. Ale skansenem to ono nie jest. A już na pewno nie komunizmu! Szczególnie stołeczny Tyraspol – jest zadbanym i ładnym miastem. Zobacz: Naddniestrze i Mołdawia, aktualne informacje.

Widokówka z Naddniestrza

Naddniestrze tylko w ograniczonym zakresie nawiązuje do minionych czasów. Ponieważ cały swój byt (od narodzin w 1991 roku po dzisiejszą sytuację gospodarczą) zawdzięcza Moskwie, to gloryfikuje się tu wszystko co rosyjskie. Na banknotach naddniestrzańskich rubli jest Aleksander Suworow, a pomniki z Leninem dzieli Grigirij Potiomkin. Rosyjscy bohaterowie, którzy podbijali te tereny w końcówce XVIII wieku służą dziś „państwowej” identyfikacji Naddniestrzan. Z jednej strony książę, hrabia i generał carskiej Rosji, z drugiej ZSRR! Sierp i młot dla picu. Billboardy z komunistyczną symboliką ustawiono na tle biznesowych, prywatnych przedsięwzięć! W Tyraspolu krążą spore pieniądze.

Naddniestrzańskie ruble

Jakoś trzeba uzasadnić byt quasi-państwa. Trzeba zbudować historię „narodu”. Potrzebny jest mit założycielski i bohaterowie. A, że „naród” naddniestrzański jest niewielki, bardzo młody i swoich bohaterów historycznych choćby ze świecą szukać, to sięga się po takie postacie jak Lenin, Suworow i Potiomkin.

Lenin w Tyraspolu

Wycieczka: Mołdawia – Naddniestrze.

W Naddniestrzu żyją Mołdawianie (32 proc.), Rosjanie (30 proc) i Ukraińcy (29 proc.). Oficjalnie to quasi-państwo liczy 550 tys. mieszkańców, ale w rzeczywistości mieszka tu około 370 tys. osób. Pozostali wyjechali za pracą. Głównie do Rosji i Mołdawii. Część na Zachód. Dokumenty naddniestrzańskie nie są uznawane nigdzie na świecie, więc „obywatele” starają się o paszporty krajów ościennych. I tak, około 220 tys. posiada dokumenty mołdawskie, 120 tys. rosyjskie, a 100 tys. ukraińskie. Ciekawostką jest fakt, że na terytorium Rosji i Białorusi Naddniestrzanie mogą wjechać na starych, jeszcze radzieckich papierach.

Pomnik Potiomkina

Twór pod tytułem Pridniestrowie powstał przy pomocy rosyjskiej armii (mimo wcześniejszych deklaracji i zobowiązań stacjonuje tam do dziś). Przez lata określany był jako prywatne parapaństwo (koncern Sheriff) i organizm biznesowo-mafijny. Dużo w tym racji. Naddniestrze dawało możliwości generowania sporych dochodów na cłach, licencjach, monopolach, opłatach i defraudacji rosyjskich subwencji. Lokalne elity dalej budują swój finansowy dobrobyt, a Rosja w zamian ma możliwość ingerowania w sprawy Mołdawii i wywierania wpływu na politykę całego regionu. Taki biznesowo-polityczny układ. Właściwie można by go nazwać prywatnym państwem. Tyle, że z zachowaniem, przynajmniej z grubsza, warunków demokracji. Jest system wielopartyjny, parlament i powszechne wybory prezydenckie.

Herb Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej

W turystycznym ujęciu Naddniestrze jest atrakcyjnym miejscem. Nie chciałbym, aby publicystyczne komentarze ukształtowały negatywny wizerunek Pridniestrowia. Nazywanie go „skansenem komunizmu” mija się z prawdą. To nie jest Korea Północna!

Twierdza w Benderach

Całkiem miło można spędzić tu czas. W Tyraspolu polecam bardzo dobry czterogwiazdkowy hotel Rossia i kapitalną ukraińską restaurację Kumaniok! Odwiedzić trzeba też wytwórnię koniaków Kvint (założona w 1897 roku), a przynajmniej przyzakładowy sklep – trunki pierwsza klasa! Godna uwagi jest twierdza w granicznych Benderach (Tighina). Położona tuż nad Dniestrem prezentuje się bardzo malowniczo i ma swoją bogatą historię. Weszła na arenę dziejów Europy przy okazji konfliktów i sojuszy z udziałem Szwecji, Rosji i Turcji w XVIII wieku. To właśnie tu znalazł azyl król Szwecji Karol XII po przegranej bitwie pod Połtawą. Tu Filip Orlik (Pyłyp Orlyk) sporządził dokument, który uchodzi za pierwszą konstytucję Ukrainy („Konstytucja Benderska”, 1711 r.).

Naddniestrzańskie ruble – plastikowe monety

Zresztą cały region z dumą nawiązuje do przeszłości. Nazwa stołecznego Tyraspola jest świadectwem obecności kultury antycznej. Dniestr to po grecku Tiras. Rzeka ta była granicą świata cywilizacji śródziemnomorskiej, to rzymski limes orientalias.

Degustacja koniaków Kvint w Tyraspolu

Nie potrzebujemy wiz, bez żadnych kłopotów wjeżdżamy do Naddniestrza od strony Mołdawii. Nie spotkałem się z utrudnieniami czy próbami wymuszenia łapówki (o takich przypadkach piszą osoby podróżujące indywidualnie). Być może pomagała nam ranga grupy zorganizowanej i oficjalne dokumenty biura podróży. W każdym bądź razie nigdy nie miałem z tym żadnych kłopotów.

Pomnik Lenina w Tyraspolu

Sama granica jest turystyczną atrakcją. Przekraczamy przecież coś, co formalnie nie istnieje. Granicy tej, jak i samego Naddniestrza, nie uznaje cały świat, łącznie z Polską. (Dlatego nie otrzymamy tu stempla do paszportu. Pogranicznicy stawiają pieczątki na luźnych kartkach – trzeba je wypełnić wjeżdżając do Naddniestrza). To jedno z podróżniczych doświadczeń. Zawsze będzie można powiedzieć, że było się w kraju, który nie istnieje.

Zobacz też artykuł: Parapaństwa: Naddniestrze, Górski Karabach…

Ładnie odrestaurowana twierdza w Benderach

PS. Coś, co my nazywamy Naddniestrzem, tam na miejscu nosi nazwę Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (Приднестровская Молдавская Республика). W Polsce spotkać się można też z formą Zadniestrze, ale nie jest ona chyba godna polecenia, gdyż powstała w czasach źle kojarzącej się rumuńsko-niemieckiej okupacji (1941-1944). Wtedy region ten, (sięgający aż do Odessy) rumuńscy urzędnicy nazwali Transnistrią, czyli właśnie Zadniestrzem. Pamiętać warto, że w Tyraspolu nie lubią tej nazwy.

Billboard w Tyraspolu odliczający wiek Naddniestrzańskiej Mołdawskiej Republiki

W sensie formalnym, cały obszar Naddniestrza jest integralną częścią Mołdawii. Władz w Tyraspolu i odbywających się tam wyborów nikt nie uznaje. W rzeczywistości jest to osobne państwo.

Tekst i zdjęcia: Krzysztof Matys.

Wycieczka: Mołdawia i Naddniestrze